Historia piłki nożnej w Polsce i na świecie – co powinieneś wiedzieć?

Historia piłki nożnej ma swoje korzenie w starożytności. Obecnie futbol należy do najpopularniejszych sportów w Polsce i na świecie. Dowiedz się więcej!

Historia piłki nożnej – co powinieneś o niej wiedzieć?

Piłka nożna należy do najpopularniejszych sportów na świecie. Ma miliardy wielbicieli w wielu krajach – w tym również w Polsce. Niezmiennie od początków swojego istnienia wzbudza mnóstwo emocji, które sięgają zenitu zwłaszcza podczas meczów międzynarodowych najwyższej rangi. Droga futbolu od momentu jego narodzin aż do czasów dzisiejszych była jednak długa i obfitująca w szereg ważnych wydarzeń. Co warto wiedzieć o historii tej dyscypliny?

Jakie były początki piłki nożnej?

Początki piłki nożnej sięgają starożytności. Jej korzeni należy szukać w Chinach, gdzie ok 2300 lat temu powstała gra, w której zastosowano pierwowzór piłki – był to przedmiot o kulistym kształcie i nazwie follis. Gra ta nie miała jednak niczego wspólnego z uprawianiem sportu czy z zabawą, ponieważ służyła przygotowywaniu armii do wojny. Również i na terenach współczesnej Japonii istniała bardzo podobna, niemniej stanowiła ona część religijnych obrzędów. Starożytna Europa wcale nie była pod tym względem gorsza, czego przykładem były greckie gry episkyros i phaininda oraz rzymska harpastum. W epoce średniowiecza na Wyspach Brytyjskich pojawił się futbol ludowy, ale ponieważ efektem tej gry było dewastowanie miast, została ona dość szybko zakazana.

Gdzie narodził się współczesny futbol?

Pomimo że gra w piłkę może poszczycić się starożytnymi korzeniami, to współczesny futbol zaczął się kształtować znacznie później. W tym kontekście należy ponownie wspomnieć o wyspach brytyjskich, albowiem to właśnie one są ojczyzną piłki nożnej znanej w obecnej formie. Tu trzeba zapamiętać kilka ważnych dat, które dla historii futbolu okazały się przełomowe:

• w 1848 roku w Cambridge spisano pierwsze oficjalne zasady gry w piłkę nożną,
• 24 października 1857 roku powstał Sheffield Football Club – najstarszy klub piłkarski na świecie,
• 1863 rok przyniósł powstanie The Football Association (The FA) – czyli Angielskiego Związku Piłki Nożnej,
• w 1871 roku powołano do życia organizację o nazwie Rugby Football Union – stało się tak w efekcie konfliktu, którego przedmiotem była możliwość łapania piłki rękami przez zawodników,
• w 1888 roku odbyły się pierwsze profesjonalne rozgrywki futbolu,
• w 1904 roku do życia powołana została FIFA (Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej),
• w 1930 roku w Urugwaju odbyły się pierwsze w historii mistrzostwa świata, w których udział wzięły drużyny mężczyzn – zwyciężył zespół Urugwaju,
• 1954 rok to powstanie UEFA (Unii Europejskich Związków Piłkarskich).

Historia polskiej piłki nożnej – co warto wiedzieć?

W Polsce futbol na dobre zagościł pod koniec XIX w. Nasz kraj znajdował się wówczas pod zaborami. Najpoważniej piłkę nożną traktowano w Galicji, co wynikało w niemałej mierze z tego, że w tym zaborze Polacy mieli stosunkową dużą autonomię. Zachowane do dziś dokumenty potwierdzają, że w 1889 roku Henryk Jordan, uważany za pioniera wychowania fizycznego w Polsce, przywiózł piłkę nożną z Niemiec do Krakowa. Przyjmuje się, że właśnie wtedy w Polsce powstał futbol. Spore zasługi dla rozwoju tej dyscypliny w naszym kraju miał również Lwów, gdzie od 7 lutego 1867 roku funkcjonowało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Nie ma co prawda informacji na temat tego, kiedy to nastąpiło, niemniej z czasem włączyło ono pod swoje skrzydła piłkę nożną. W tamtym okresie zaczęły powstawać też kluby piłkarskie. Jednym z nich jest Cracovia działająca do dzisiaj nieprzerwanie od 1906 roku. Jednakże to nie ten zespół był pierwszym polskim klubem piłkarskim, a Pogoń Lwów, założona w 1904 roku. Innym bardzo znanym, który od tamtej pory przetrwał do dziś, jest Wisła Kraków. Przedstawiając pokrótce historię piłki nożnej w Polsce, trzeba zapamiętać jeszcze kilka istotnych dat:

• w 1911 roku powołano do życia Związek Polski Piłki Nożnej, który stał się zalążkiem dla PZPN,
• w 1913 roku w zaborze pruskim powstał Związek Polskim Towarzystw Sportowych organizujący mistrzostwa Wielkopolski w piłce nożnej,
• w 1919 roku utworzony został Polski Związek Piłki Nożnej będący obecnie największym w Polsce związkiem sportowym,
• 18 kwietnia 1920 rok – rozegrany został pierwszy mecz w oficjalnych rozgrywkach piłkarskich w naszym kraju po odzyskaniu przez niego niepodległości,
• 1921 rok – swój pierwszy międzynarodowy mecz zagrała reprezentacja Polski,
• na przełomie 1925 i 1926 roku odbyła się pierwsza edycja rozgrywek o Puchar Polski,
• 3 kwietnia 1927 rok – w Łodzi został rozegrany pierwszy ligowy mecz w Polsce, w którym zmierzyły się drużyny ŁKS-u i "Turyści" Łódź,
• 1934 rok – debiut reprezentacji Polski w eliminacjach do mistrzostw świata w piłce nożnej, niestety nieudany, gdyż nie udało się wywalczyć awansu.

Jeśli chodzi o największe sukcesy, jakie odniosła narodowa reprezentacja, to są to:

• zdobycie złotego medalu na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w 1972 roku,
• zajęcie trzeciego miejsca na mistrzostwach świata w 1974 i 1982 roku,
• zdobycie srebrnych medali podczas igrzysk olimpijskich w 1976 roku w Montrealu i w 1992 roku w Barcelonie,
• awans do mundialu w 2022 r. w Katarze.

W 2012 roku Polska wraz z Ukrainą były organizatorami Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. Ani Polska, ani Ukraina nie awansowały do fazy pucharowej, a wygrała Hiszpania.

Piłka nożna kobiet w Polsce i na świecie

O ile piłka nożna mężczyzn to jedna z najpopularniejszych dyscyplin mająca miliardy kibiców na całym świecie, o tyle w wykonaniu pań nie wzbudza tak ogromnego zainteresowania. Jest stale rozwijającą się dziedziną sportu, którą w 1996 roku włączono w poczet dyscyplin olimpijskich. W Polsce kobieca reprezentacja narodowa w piłce nożnej swój pierwszy oficjalny mecz rozegrała w 1971 roku. W 1981 roku wystąpiła w swoim pierwszym międzynarodowym spotkaniu, w którym zmierzyła się z włoską reprezentacją. Wydział Piłkarstwa Kobiecego działa pod skrzydłami PZPN od 1989 roku. Damskie drużyny uczestniczą w Pucharze Europy, który w 2009 roku zmienił nazwę na Ligę Mistrzów Kobiet.

Jak zmieniały się zasady gry w piłkę nożną?

Nieodłącznym elementem rozwoju piłki nożnej była ewolucja zasad gry w futbol. Jak wiadomo, celem gry jest umieszczenie piłki w bramce przeciwnika. W ramach ciekawostki wypada nadmienić, że przez długi czas możliwe było podawanie tylko do tyłu i w bok. Dopiero w 1866 roku wprowadzono zasady futbolu pozwalające także na robienie tego do przodu. Pięć lat później odbył się po raz pierwszy mecz piłki nożnej z udziałem arbitra. W tym momencie można zapytać o to, kto w takim razie wcześniej rozstrzygał wszelakie wątpliwości, jakie pojawiały się podczas gry?

Otóż było to rolą kapitanów drużyn. Rok 1871 roku przyniósł jeszcze jedną niezwykle ważną zmianę – taką mianowicie, że wprowadzona została pozycja bramkarza. Dzisiaj aż trudno uwierzyć w to, że był taki okres w historii piłki nożnej, że pozycja ta w ogóle nie funkcjonowała. Podobnie zresztą było z wieloma stałymi punktami gry takimi jak m.in. rzuty karne, wolne i rzuty rożne, a także wyrzuty z autu.

Wedle pierwszych zasad gry bramki piłkarskie składały się wyłącznie ze słupków – nie od razu wyposażono je w poprzeczki. Z czasem zaczęto także karać zawodników za wyjątkowo niesportowe zachowania zejściem z boiska. W 1897 roku przyjęto jedne z najważniejszych zasad gry w futbol – podjęto decyzję, że drużyny mają liczyć po 11 zawodników, a czas trwania meczu ma wynosić 90 minut. Bramkarz na dobre umocnił swoją pozycję w 1909 roku. Odtąd zakłada on odmienny strój niż pozostali piłkarze oraz może dotykać piłki ręką jedynie w obrębie pola karnego. Opcja dokonywania zmian przez trenera w trakcie spotkania pojawiła się dopiero w 1958 roku. Od 1970 roku sędzia ma prawo pokazywać żółte i czerwone kartki. W 2017 roku wprowadzono jeszcze jedną rewolucyjną zmianę w przepisach gry w piłkę nożną. Mowa tutaj o wideoweryfikacji VAR, dzięki której sędziowie mają ułatwione podejmowanie decyzji w sytuacjach wzbudzających wątpliwości i kontrowersje.

Jakie są obecnie rodzaje rozgrywek w piłce nożnej na świecie?

W jednej z najpopularniejszych dyscyplin sportowych na świecie rozgrywki przeprowadzane są w systemach ligowych i pucharowych. System ligowy to taki, w którym każdy zespół gra z każdym. Para rozgrywa określoną liczbę spotkań w sezonie. Za zwycięstwo drużyna otrzymuje 3 punkty, a za porażkę 0. Remis skutkuje przyznaniem po 1 punkcie obu teamom. Ligę wygrywa drużyna z największą liczbą punktów, a jeśli nie przynosi to rozstrzygnięcia, pod uwagę brane są mecze bezpośrednie, a w dalszej kolejności bilans bramek i liczba strzelonych goli.

W systemie pucharowym mierzą się ze sobą wylosowane pary zespołów. Do kolejnej części rywalizacji przechodzi ta drużyna, która okaże się lepsza. System pucharowy i ligowy znajduje zastosowanie podczas mundialu i EURO. Najpierw wylosowane drużyny grają w grupach – czyli systemem ligowym, ponieważ gra każdy team z każdym. W drugiej fazie turnieju zaczyna się system pucharowy. Na tym etapie rozgrywek mecz nie może zakończyć się remisem. Jeżeli zatem regulaminowy czas gry – a więc 90 minut – nie przyniesie rozstrzygnięcia, przeprowadzana jest dogrywka. Trwa ona 30 minut – dzieli się na dwie połowy po 15 minut, które przedziela 5-minutowa przerwa. W sytuacji, kiedy dogrywka nie przyniesie spodziewanego rezultatu w postaci wygranej którejś z drużyn, odbywa się seria rzutów karnych.